Hayatı

Tam adı Ebû Abdurrahmân Yûnus b. Habîb ed-Dabbî el-Basrî en-Nahvî’dir. Yûnus b. Habîb künyesiyle anılır. Dabbeoğulları’nın âzatlısı olması dolayısıyla Dabbî nisbesiyle de anılır.  94/713 yılında Bağdat yakınlarındaki Cebbûl köyünde doğdu. İlim yolculuğuna Basra’da Hammâd b. Seleme’den dil dersleri alarak başlayıp sonrasında meşhur dil alimi Ebû Amr b. Alâ’dan lugat, nahiv, kıraat, eyyâm ve şiir; Ebû Dâvud et-Tayâlîsî’den hadis; meşhur şair Rü’be b. Accâc’dan ise şiir dersleri aldı. Bunların dışında Ahfeş el-Ekber ve İbn Ebî İshak el-Hadramî’den de istifade etti. Bununla birlikte hocaları arasında Yûnus b. Habîb’e en çok tesir eden, Ebû Amr b. Alâ olmuştur. Tahsil ettiği bu ilimler neticesinde özellikle dil alanında iyi bir mevki edinen Yûnus b. Habîb, kendi döneminde el-Ferrâ, el-Kisâî, Ebû Ubeyde Ma‘mer b. Müsennâ, İbn Sellâm el-Cumahî, Halef el-Ahmer, Kutrub, Asmaî, Ahfeş el-Evsat ve Ebû Zeyd el-Ensârî gibi dönemin dil ve edebiyat âlimlerinin büyük çoğunluğuna dersler verdi. Bununla birlikte en önemli öğrencisi Sîbeveyhi’dir. Yûnus b. Habîb’in nahivle ilgili fikirlerinin yer aldığı tek kaynak da öğrencisi Sîbeveyhi’nin el-Kitâb adlı eseridir. Zira Yûnus b. Habîb el-Kitab’da Halil b. ahmed’den sonra adı en çok geçen ikinci dilcidir. Basra’da ders veren Yûnus b. Habîb ilmî münazaralar sonunda aynı zamanda kendinden dersler almış olan Kisâî’nin başarısını görerek ders verme işini ona tevdi’ etti. Birçok dil aliminin hocası olan Yûnus b. Habîb 182/798 yılında Basra’da vefat etti.

Öğretisi

Yûnus b. Habîb, Basra dil mektebinin en önemli alimlerindendir. Zira birçok dil aliminin hocası konumundadır. Yûnus b. Habîb’in dil görüşlerinin şekillenmesinde hocası Ebû Amr b. Alâ’nın çok büyük etkisi vardır. Öyle ki hocası Ebû Amr b. Alâ’nın kâtibi denilecek derecede ondan işittiklerini kaydetmiş ve aktarmış, dilde onun metodunu takip etmiştir. Ayrıca birçok dilci gibi Yûnus b. Habîb de çöle gitmiş ve oradaki bedevîlerden çeşitli dil ilimlerine dair malumat toplamıştır.

Öne Çıkan Eserleri

  • Meâni’l-Kur’ân.
  • en-Nevâdirü’l-Kebîr.
  • en-Nevâdiru’s-Sağîr.
  • el-Lugât.
  • el-Emsâl.

Kaynak: İslam Düşünce Atlası
Dijital Yapım: MÜSİDER ve TV5 Televizyonu