Hayatı

Tarsus’ta doğdu. Babasının adı Ahmed, dedesinin adı Mehmed’dir. Tarsus müftüsü olan babasından ilim tahsil etti. Hocaları arasında Muhammed b. Ali el-Kâmilî, Ahmed b. Muhammed el-Kuşâşî ve Vanî Mehmed Efendi gibi âlimlerin sayılmasından hareketle onun tahsil için Şam, Hicaz ve İstanbul’a gittiği söylenebilir. Babasının vefatından sonra müftülük görevi kendisine verildi. Fıkıh, fıkıh usûlü, hadis, tefsir ve kelâm yanında mantık, Arap dili ve astronomiyle de ilgilendi. Ebû Saîd el-Hâdimî’nin babası Kara Hacı Mustafa Efendi’nin Tarsûsî’den ders aldığı bazı icâzetnâme kayıtlarından anlaşılmaktadır (M. Zâhid Kevserî, s. 20, 38; Sarıkaya, s. 35-36). Fındıklılı İsmet ve Bursalı Mehmed Tâhir, Tarsûsî’nin 1145/1732 yılında vefat ettiğini belirtir. Fakat Keşfü’z-zunûn’un matbu nüshasına eklenen Veliyyüddin Cârullah’a ait bir notta (c. 2, s. 1657) Mehmed Tarsûsî’nin Mirʾâtü’l-usûl’e küçük bir hâşiye yazdığı zikredilir ve ölüm tarihi 1117/1705 olarak kaydedilir. Daha sonra Bağdatlı İsmâil Paşa, Ziriklî ve Kehhâle gibi müellifler bu tarihi esas almıştır. Ancak Tarsûsî’ye ait Kıssatü Yûsuf adlı eserin müellif hattı nüshasının 1143/1730 tarihini taşıması, İbnü’l-Cezerî’nin ʿUddetü’l-Hısni’l-hasîn adlı eserinin bir nüshasının 1140/1727’de, Kemalpaşazâde’nin Risâle fî enne’l-Kurʾâne kelâmullah ve Molla Gürânî’nin Risâle fî reddi’l-velâ adlı kitaplarına ait birer nüshanın 1143/1731 yılında onun tarafından istinsah edilmesi (TÜYATOK, 01/I, s. 158; 01/II, s. 473, 530, 537) ilk tarihin doğruluğunu teyit etmektedir.

Öne Çıkan Eserleri

  • Hâşiyetü’t-Tarsûsî ʿalâ Mirʾâti’l-Usûl: İstanbul 1267, 1289, 1304, 1309, 1312, 1317; thk. Cemal Ebu’l-İzz, Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 2018.

  • Hâşiye ʿalâ Risâleti İsbâti’l-Vâcib ve Havâşîhâ: İstanbul 1275.

  • Ünmûzecü’l-ʿUlûm li-Erbâbi’l-Fühûm: Ragıp Paşa, nr. 3589.

  • Hâşiye alâ Envâri’t-Tenzîl ve Esrâri’t-Te’vîl: Süleymaniye Ktp., Servili, nr. 21.

  • Hâşiye ʿalâ Şerhi Risâle fî İlmi’l-Münâzara ve’l-Âdâb: Süleymaniye Ktp., Carullah, nr. 1863.

  • Hâşiye ʿalâ Hâşiyeti şerhi Hidâyeti’l-Hikme: Manisa İl Halk, nr. 2033.

  • Hâşiye ʿalâ Hâşiyeti Kul Ahmed: Manisa İl Halk, nr. 5868.

  • Miftâh li-Hulâsati’l-Miftâh: Süleymaniye Ktp., Esad Efendi, nr. 3714.

  • Kifâyetü’l-Matûrât fi’l-amel bi Rub’i’l-Mukantarat ve Risâle fi’l-ʿAmel bi-Rubʿi’l-Mukantarât: Mathaf el-Irakî, nr.11220/3; Manisa İl Halk, nr. 6587.

Kaynak: İslam Düşünce Atlası
Dijital Yapım: MÜSİDER ve TV5 Televizyonu