Hayatı
80 yılında Basra’da doğdu. Babasından öğrendiği dokumacılık sanatı, Basra’da kumaş tüccarlığı yapan Vasıl b. Atâ ile tanışmasına vesile oldu. Hasan el-Basrî’nin meclisine katılarak onun en gözde talebeleri arasında yer aldı. Hasan el-Basrî’nin tefsirle ilgili görüşlerini rivayet etti. Amr b. Ubeyd’in büyük günah sorunu, irade hürriyeti ve tenzih gibi konularda Vasıl b. Atâ ile benzer görüşleri paylaştığını, bu nedenle Mu‘tezile’yi inşa sürecinde birlikte hareket ettiklerini söyleyebiliriz.
Öğretisi
Amr, büyük günah işleyen kişinin dini durumuyla ilgili olarak Vasıl b. Atâ’nın ortaya attığı ve daha sonraları Mu‘tezile’nin beş temel prensibinden biri olan el-menzile beyne’l-menzileteyn düşüncesini benimsedi. Buna göre, büyük günah işleyen kişi bu dünyada ne mümin ne de kafir olarak nitelendirilemez. Amr’ın üzerinde durduğu meselelerden biri de, va‘îd konusudur. Buna göre Amr, Allah Teâlâ’nın va‘îdinden, yani Allah’ın, emir ve yasaklarına uymayan ve büyük günah işleyenleri azabıyla cezalandıracağı şeklindeki sözünden dönmesinin câiz olmayacağını düşünmekteydi. Amr, Vasıl b. Atâ’nın (ö. 131/749) ölümünden sonra uzun bir süre Mu‘tezilî düşüncenin sürekliliğini sağlamaya çalışmıştır.
Zühd ve takvasıyla meşhur olan Amr b. Ubeyd’in Halife Mansur’la yakın ilişkisi bulunuyordu. Amr, hac ibadetinin ardından Basra’ya dönerken Mekke civarında Merrân’da 144/761 yılında vefat etti.
Öne Çıkan Eserleri
- er-Red ale’l-Kaderiyye: Günümüze ulaşmamıştır.
- Kitâbu’l-Adl ve’t-Tevhîd: Günümüze ulaşmamıştır.
- Eczâu Selâsemie ve Sittîn: Günümüze ulaşmamıştır.
Kaynak: İslam Düşünce Atlası
Dijital Yapım: MÜSİDER ve TV5 Televizyonu
