Türkiye’de tarım sektörü hâlihazırda zor günler geçirirken, şimdi de son 30 yılın en soğuk nisan ayını ve tarihin en yaygın zirai don felaketlerinden birini yaşıyor. Birçok ilde zirai dondan etkilenmeyen neredeyse hiçbir tarım ürünü kalmadı. Ülkenin neredeyse tamamında etkili olan ve ekili-dikili tarım alanlarında etkili olan zirai don felaketi Şubat, Mart ve Nisan’da olmak üzere üç ayda 3 kez etkili olurken, bazı bölgelerde zarar katlanarak büyüdü.
Uzmanlara göre, yaşanan zirai don felaketi sebebiyle birçok üründe üretimin ciddi oranda azalması bekleniyor. Azalan üretimin iç piyasada fiyat artışlarını tetiklemesi bekleniyor. Birçok üründe fiyatların artması ve buna bağlı olarak gıda enflasyonunun daha da yükselmesi öngörülüyor. Bu nedenle sadece çiftçi, üretici değil tüketici de zirai don felaketinin zararlarından etkilenecek. Vatandaşlar yüksek fiyat nedeniyle zaten sebze ve meyve almakta zorlanırken, bu felaketin yaratacağı fiyat artışı tüketimde de düşüşe neden olacak. Bu durum siyasetin de gündemindeydi. CHP Kahramanmaraş Milletvekili Ali Öztunç, yaşanan zirai don ile ilgili meclis araştırma önergesi verdi.
Maraş’ta -20’ye düşen sıcaklıkların kayısı, mısır, buğdayı vurduğunu söyleyen Öztunç, “Maraş’ta geçimini büyük oranda tarımsal üretimle sağlamaya çalışan çiftçilerimize, yeni bir yıkımla karşılaşmamaları için destek verilmeli” dedi. Öztunç, “Maraş’ta -20 dereceye kadar etkili olan soğuk hava nedeniyle kırsal kesimlerdeki kayısı, mısır, buğday, üzüm bağları ve meyve ağaçlarını büyük oranda don vurmuş, Dulkadiroğlu ilçesi Bertiz Mahallesi’ndeki ceviz ağaçları olumsuz etkilenmiştir. 6 Şubat depremiyle büyük yıkım yaşayan Maraş’ta çiftçilerimizin ayakta kalabilmesi için bir an önce Bakanlık tarafından hızlı bir şekilde çiftçilerimizin yaşadığı bu kayıpların tespiti yapılarak tüm hasarın devlet tarafından acil olarak karşılanması gerekmekte” diye konuştu.
İLK ÇEYREKTE İSTANBUL ZİRVEDE
Ticaret Bakanlığı 2025 yılı ilk çeyreğini ifade eden Ocak-Mart döneminde illere göre ihracat performansı verilerini açıkladı. Buna göre İstanbul, geçen ay 4 milyar 884 milyon dolarla en fazla ihracat yapan il oldu. Kentin ihracatı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 5,7 arttı. İstanbul’u, 3 milyar dolar ve yüzde 3,8 artışla Kocaeli, 2 milyar 202 milyon dolar ve yüzde 9,5 azalışla İzmir takip etti. Kıymetli veya yarı kıymetli taşlar faslı, 907 milyon 456 bin dolarla İstanbul’un ihracatında ilk sırada yer aldı. Bu faslı, 470 milyon 253 bin dolarla kazanlar, makineler ve 450 milyon 862 bin dolarla örme giyim eşyası ve aksesuar izledi.
Kocaeli’de motorlu kara taşıtları 1 milyar 211 milyon 13 bin dolarla en fazla dış satım gerçekleştirilen sektör oldu. Bu faslı 244 milyon 102 bin dolarla elektrikli makine, cihazlar ve aksamları ile 236 milyon 194 bin dolarla mineral yakıtlar, mineral yağlar alanları takip etti. İzmir’in ihracatında mineral yakıtlar, mineral yağlar 608 milyon 706 bin dolarla ilk sırada yer aldı. Söz konusu faslın ardından 247 milyon 492 bin dolarla demir ve çelik, 174 milyon 706 bin dolarla kazanlar, makineler geldi. İstanbul’un ihracatında 422 milyon 826 bin dolarla İngiltere ilk sırada yer aldı. Kocaeli, en fazla ihracatı 294 milyon 248 bin dolarla Almanya’ya yaptı. Ocak-Mart döneminde 15 il 1 milyar doların üzerinde ihracat yaptı, 37 il de ihracatını artırdı.
‘DOĞANIN DEĞİL İHMALKÂRLIĞIN ESERİ’
Tarım Bakanı İbrahim Yumaklı, son günlerde yaşanan zirai don olaylarına ilişkin bilgi verdi. Yumaklı, tarihin en büyük zirai don olaylarından birini yaşadıklarına dikkati çekerek, “Tüm üreticilerimize, çiftçilerimize büyük geçmiş olsun. Don ve doludan etkilenen üreticilerimiz, tarım ve orman il ve ilçe müdürlüklerimize, sigortalı üreticilerimiz de Alo TARSİM 172 İhbar Hattı’na hasar ihbarında bulunabilirler” dedi. DEVA Partili Hasan Karal, Bakanlığın zirai don olayının ardından sahada olduğunu açıklamasını olumlu bulmakla birlikte, meselenin sadece ‘geçmiş olsun’ mesajları ve hasar tespitiyle geçiştirilemeyeceğini söyledi. Yalnızca iklim koşullarının değil, yıllardır ötelenen önleyici tedbir eksikliğinin de bu yıkıcı tablonun ana sebeplerinden biri olduğunu vurgulayan Karal, “Üretici yalnız bırakıldı, önleyici sistemler devreye sokulamadı. Bu tablo, yıllardır ihmal edilen tarım politikasının kaçınılmaz sonucudur.” DEVA Partisi Genel Başkan Yardımcısı Cem Avşar ise çiftçinin nefes alamaz duruma geleceğini, Bakanlığın stratejik planı gereği acil destek paketi açıklaması gerektiğini söyledi. Avşar, toplam hasarın ne kadar olduğu ve alınacak tedbirleri içeren bir destek paketi hazırlanıp hazırlanmadığını Bakan Yumaklı’ya sordu.
BİRÇOK İLDE ÜRÜNLER ZARAR GÖRDÜ
Türkiye genelinde etkili olan zirai don birçok ilde tarım ürünlerine ciddi zarar verdi. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın verilerine göre, özellikle meyve üreticileri büyük kayıplar yaşadı. İşte don olayından en çok etkilenen iller ve zarar gören başlıca ürünler: Amasya: Elma ve kiraz bahçeleri zarar gördü. Adana: Limon başta olmak üzere narenciye, karpuz ve sebze üretimi etkilendi. Kahramanmaraş: Kayısı, ceviz ve elma üreticileri don nedeniyle mağdur oldu. Tokat: Kiraz, şeftali, elma ve cevizde ciddi zarar oluştu. Ordu, Giresun, Sakarya: Fındık üretimi olumsuz hava koşullarından etkilendi. Mersin: Sert çekirdekli meyveler, karpuz, narenciye ve sebzelerde kayıplar yaşandı. Elazığ: Üzüm, kayısı, dut ve ceviz üretimi zarar gördü. Konya: Meyve ağaçlarının yanı sıra buğday, kanola ve erken ekilen şeker pancarında don hasarı tespit edildi. Tekirdağ: Üzüm bağları don olayından etkilendi. Malatya: Kayısı başta olmak üzere tüm meyve çeşitlerinde büyük zarar oluştu. Manisa ve İzmir: Üzüm ile birlikte çeşitli meyve türleri zarar gördü.
ÇARE YABANCI UYGULAMALARDA MI?
Öte yandan, İspanya’da çiftçilerin don tehlikesine karşı tarlalarında ateş yaktığı ve bu yöntemle hava sıcaklığını belli ölçüde sabit tutarak mahsullerini koruduğu belirtildi. Ateş sayesinde hava ısısını düşürmeyi engellediği ve don riskini azalttığı kayıtlara geçti. Uzmanlar, benzer önlemlerin Türkiye’de de yaygınlaştırılması gerektiğini vurguladı.
