Son yıllarda cep telefonu fiyatlarındaki hızlı artış, taksit sınırlandırmaları ve IMEI kayıt ücretlerinin yükselmesi, Türkiye'deki akıllı telefon pazarında köklü değişimlere yol açtı. 2019 yılına kadar Türkiye’de yılda ortalama 12 milyon cep telefonu satılırken, taksit sınırlamaları, vergilerin artması ve kayıt ücretlerindeki yükseliş nedeniyle pazarın dengeleri bozuldu. Bu durum hem kaçak cep telefonlarının artmasına hem de ikinci el ve yenilenmiş cihaz pazarının büyümesine neden oldu.
Kaçak cep telefonlarında rekor artış
Ticaret Bakanlığı'nın verilerine göre, Türkiye'ye kaçak yollarla giren cep telefonlarının sayısında ciddi bir artış yaşanıyor. 2019 yılında 16 bin 178 kaçak cep telefonu yakalanmışken, bu sayı 2023'te 57 bin 533’e çıktı. 2024 yılının yalnızca ocak-ağustos döneminde ise yakalanan kaçak telefon sayısı 127 bin 438’e ulaştı. Yıl sonuna kadar bu rakamın 200 bin seviyesine ulaşması bekleniyor. Yetkililer, yakalanamayan kaçak telefon sayısının resmi rakamların çok üzerinde olabileceğine dikkat çekiyor.
Mobil İletişim Araçları ve Bilgi Teknolojileri İş İnsanları Derneği (MOBİSAD) Başkanı Mustafa Kemal Turnacı, yüksek vergilerin ve alım gücünün düşmesinin kayıt dışı piyasayı büyüttüğünü belirterek, "Teknolojiye erişimin zorlaşması ve IMEI kayıt sistemindeki suistimaller kaçak girişleri artırdı" dedi.
Cep telefonu satışları hızla düşüyor
Ekonomim'de yer alan habere göre; Türkiye'de cep telefonu ithalatında son yıllarda sert bir düşüş yaşandı. 2020’de 9 milyon adet telefon ithal edilirken, 2021’de bu rakam 4,3 milyona, 2022’de ise 3,2 milyona geriledi. 2023’te 5,1 milyona yükselen ithalat, 2024'ün ilk sekiz ayında yüzde 9,7 düşerek 2,9 milyon seviyesine indi.
Turnacı, pandemiden bu yana pazarın kayıt dışı telefonlarla beslendiğini ifade ederek, "2019’a kadar yılda ortalama 12 milyon cep telefonu satılıyordu, ancak 2024 yılında legal satışların 10 milyon adede gerilemesi bekleniyor" dedi.
Yenilenmiş telefon pazarında büyüme
Yeni cihazların pahalılaşması, ikinci el ve yenilenmiş telefon pazarını büyüttü. Turnacı, yenilenmiş telefon pazarının geçen yıl 300 bin adet seviyesindeyken bu yıl 600 bin seviyesine ulaştığını ve büyümenin devam edeceğini belirtti. "Yenilenmiş telefonlar, tüketicilerin uygun fiyatlı cihazlara yönelmesini sağlıyor" diyerek sektördeki değişimin altını çizdi.
Taksit sınırı teknolojiye erişimi zorlaştırıyor
Cep telefonlarındaki taksit sınırının vatandaşların teknolojiye ulaşımını engellediğini söyleyen Turnacı, mevcut 12 bin TL taksit sınırının yetersiz olduğunu vurguladı. "Üreticiler, bu sınır nedeniyle düşük kaliteli ve ömrü kısa cihazları piyasaya sürmeye öncelik veriyor. OVP’deki kur beklentileri göz önüne alınarak taksit sınırının 30 bin TL’ye çıkarılması gerekiyor. 5G ihale hazırlıkları yapılırken, en azından bu esneklik 5G uyumlu cihazlara tanınmalıdır" dedi.
Operatör fiyatlarına tepki: Asıl sorun vergi yükü
Son dönemde artan operatör faturalarına yönelik eleştiriler hakkında da açıklamalarda bulunan Turnacı, yüksek fiyatların sebeplerinin yanlış değerlendirildiğini söyledi. "Geçmişte yapılan taahhütlü anlaşmalar sayesinde tüketiciler fiyat artışlarından korunmuştu. Ancak taahhüt süresi biten kullanıcılar, yeni fiyatlar karşısında tepki gösteriyor" dedi.
Turnacı, TÜFE’nin Eylül 2024 verilerine göre yüzde 49,38 olduğunu, ancak haberleşme enflasyonunun yüzde 36,64 seviyesinde kaldığını belirterek, sektördeki vergi yükünün son 3 yılda yüzde 479 arttığını vurguladı. "Abone başı ortalama gelir Avrupa’da 17,26 Euro iken Türkiye’de sadece 4,46 Euro. Operatörlerin maliyetleri artarken, fiyatlar hala düşük seviyede. Eleştiriler doğru zeminde yapılmalı" diyerek operatörlere yönelik eleştirilerin yersiz olduğunu ifade etti.