Hayatı

Hayatı hakkında çok az bilgi bulunmaktadır. Sekkâkî’nin Miftâhu’l-Ulûm’una yazdığı şerhi, Fars ve Isfahan bölgelerine kısa süre hükmetmiş olan İncûlular devleti hükümdarı Ebû İshak’a (ö. 21 Cemaziyelevvel 758/12 Mayıs 1357) ithaf etmiştir. En meşhur eseri olan Kitâbü’l-Lübâb fi’l-Hisâb’ı ise 744/1344’te Isfahan’da tamamlamıştır. Bu eserin Köprülü Kütüphanesi’nde bulunan, 773/1372 tarihli nüshasına müellif hattıyla bazı notlar düşüldüğü dikkate alındığında, bu yıllar arasında ilmî faaliyette bulunmuş olmalıdır. Hangi tarihte ve nerede vefat ettiği bilinmemektedir. 

Öğretisi

Biri kürenin alan ölçümü ve diğeri paralelkenarın bölümlere ayrılmasına ilişkin kendisine yöneltilen iki soru hakkında yazdığı risalenin girişinde, Tebriz okulu ve Reşîdüddîn Fazlullah ile yakın ilişkileri bulunan Cemâleddîn et-Türkistânî’yi “üstad”ı olarak zikretmesi, onun da Tebriz havzasının yetiştirdiği isimlerden biri olarak düşünülebilme imkânı verir.

İmâdüddîn el-Kâşî’nin matematik tarihi açısından önemi ise onun el-Lübâb fi’l-Hisâb adlı eserinde ortaya koyduğu yaklaşımdır. Bu eserinde el-Kâşî, hisâb-ı hevâî denilen yol ile hisâb-ı taht ve türâb da denilen hisâb-ı hindî yolunu karşılaştırmış ve bunları birbirine paralel şekilde ele almıştır.

Bunun yanında, daha önceki dönemlerde, sayıların gösterilmesinde parmak boğumları kullanıldığı için “hesâb-ı akd” (hisâbü’l-akd, hisâbü’l-ukûd), parmaklar kullanıldığı için “hesâb-ı isbâ‘” (hisâbü’l-isba‘), eller kullanıldığı için “hesâb-ı yed” (hisâbü’l-yed), işlemler zihinde yapıldığı için “hesâb-ı zihnî” (el-hisâbü’z-zihnî) gibi isimlerin verildiği hesap yöntemine matematik tarihinde ilk defa “hisâb-ı hevâî” ismini bu eserinde vermiştir. Bu tabir daha sonra bir ıstılah olarak yer etmiş ve diğer matematikçiler tarafından benimsenmiştir.

Öne Çıkan Eserleri

  • Kitâbü’l-Lübâb fi’l-Hisâb, (Telif; 744/1343), Süleymaniye Ktp., Ayasofya, nr. 2757; Fazıl Ahmed Paşa, nr. 951.

  • Şerhu Miftâhi’l-ulûm, (Şerh; 755/1357’den önce), Süleymaniye Ktp., Fazıl Ahmed Paşa, nr. 1444; Beyazıt Devlet Ktp., nr. 6134.

  • Îzâhu’l-makâsıd li-Ferâidi’l-fevâid, (Şerh), Süleymaniye Ktp., Ayasofya, nr. 2716; Beyazıt Devlet Ktp., nr. 4528.

  • Risâle fî Burhâni’l-mes’eleteyn, Süleymaniye Ktp., Atıf Efendi, nr. 1714.

  • Şerhu’n-nikât, Topkapı Sarayı Ktp., III. Ahmed, nr. 1903.

Kaynak: İslam Düşünce Atlası
Dijital Yapım: MÜSİDER ve TV5 Televizyonu