Hayatı

Isfahan’da dünyaya gelen İbn Zeyle hayatını doğduğu yerde sürdürmüştür. Kaynaklarda hayatı hakkında yeteri kadar bilgi bulunmamaktadır. İbn Zeyle’nin bazı kaynaklarda Mecûsî olduğu ifade edilmektedir. İyi bir riyâziyyât uzmanı ve mûsikî nazariyecisi olan İbn Zeyle’ye, bu yetkinliğinden ötürü “hakîm” lakabı verilmiştir. Özellikle hocası İbn Sînâ’nın eserlerini şerh ve telhis etmiştir. Bu şekilde İbn Sînâ’nın fikirlerinin yayılmasına büyük katkı sağlamıştır. Bunun yanında Hay b. Yakzân’a yazdığı Arapça şerhiyle ün kazanmıştır. Aynı zamanda kendisi, Arap olmamasına rağmen çok iyi derecede Arapça bilen ve yazarlıkta ileri seviyeye ulaşmış bir edipti.  “Gelecek hakkında fazla düşünme, çünkü başına neyin gelip gelemeyeceğini bilemezsin”, “Düşmanların birbilerine düşerlerse onların birbirleriyle uğraşmaları seninle uğraşmalarına engel olur”, “Başına bir kötülük geldiğinde şöyle de: Bundan daha kötüsü olabilirdi, belki şimdi hoşuma gitmeyen bu iş ileride hayır kapıları açılmasına vesile olacak ve beni güzelliklere götürecek” gibi ona atfedilen özlü sözler günümüze kadar gelmiştir.

İhtisâru Tabi‘iyyâti’ş-Şifâ li İbni Sînâ, Şerhu Risâleti Hayy b. Yakzân li İbni Sînâ, Kitâbun fi’n-Nefs, el-Kâfî fi’l-Mûsîkâ kaynaklarda İbn Zeyle’ye ait edilen eserlerdir.

el-Kâfî fi’l-mûsîkâ adlı eseri mûsikî tarihi açısından çok önemlidir. Bu eserde Kindî ve Fârâbî’den alıntılar yapmıştır. Yine ismini zikretmese de hocası İbn Sînâ’dan da alıntılar mevcuttur. Ancak bu alıntılamaları yaparken Kindî, Fârâbî ve İbn Sînâ’nın özellikle îkâ husundaki görüşlerine pek çok eleştiri getirmiştir. Eserinde genel olarak mûsikînin tarifi, sesin oluşumu, sesin tarifi, sesin tizlik ve pestlik sebepleri, sesin insan nefsine etkisi, nağmenin tanımı, aralık tanımı, uyumlu aralıklar, aralık çeşitleri, cins tanımı, cins çeşitleri,cem‘ tanımı, cem‘ çeşitleri, lahin tanımı, lahinlerin telifi, lahinlerin çeşitleri, îkâ tanımı, îkâ çeşitleri ve Fars mûsikîsinde yer alan o döneme ait mûsikî aletleri hakkında da bilgiler sunmaktadır.

Öne Çıkan Eserleri

  • El-Kâfî fi’l-Mûsîkâ: thk. Zekeriya Yusuf, Darü’l-Kalem, Kahire 1964.

Kaynak: İslam Düşünce Atlası
Dijital Yapım: MÜSİDER ve TV5 Televizyonu