Hayatı

Fenârizâde Ali Çelebi diye de bilinen Alâʾeddîn ʿAlî b. Yûsuf Bâlî b. Şemseddîn el-Fenârî, Osmanlı Devleti’nin ilk şeyhülislâmı Molla Şemseddîn Mehmed b. Hamza Fenârî’nin torunudur. Bursa’da doğdu. Küçük yaşta ilim öğrenmek için Herat, Semerkant ve Buhara’ya gitti. Taşköprülüzâde, Fenârizâde Ali Çelebi’nin oranın âlimleri tarafından müderris ilan edildiğini söyler.  Fatih Sultan Mehmet döneminde Bursa’ya döndü ve Bursa Manastır ile Gazi Murad Han medreselerinde müderrislik yaptı. 872/1467- 877/1472 yılları arasında Bursa kadılığı yaptı. Kadılığının bitmesinden bir yıl sonra kazasker olarak atandı ve bu görevde 881/1476-7 yılına kadar kaldı. Fatih Sultan Mehmet döneminin sonlarında bu görev, Anadolu ve Rumeli kazaskerlikleri olarak ikiye ayrılmıştı. İkinci Bâyezîd dönemine tekabül eden 894/1488-9 yılında Rumeli kazaskerliğine atandı ve bu görevde 900/1494-5 yılına kadar kaldı. Ardından Anadolu kazaskeri oldu. 903/1497 yılında öldü ve Bursa’da Molle Fenârî Camiî’ine defnedildi.

Öğretisi

Özellikle kelâm, fıkıh, fıkıh usulü, belâgat ve matematik ilimleri alanlarına yoğunlaşmış olan Fenârizâde Ali Çelebi, eser telifatından ziyade ders okutmayı tercih etmiştir. Bununla birlikte Arap dili alanında İbnu’l-Hâcib’in ünlü eseri Kâfiye’sine yazdığı el-Vâfiye Şerhu’l-Kâfiye adlı şerhi, Sekkâkî’nin el-Miftâh’ı üzerine Seyyid Şerif Cürcânî şerhine yazdığı Hâşiye alâ Şerhi’s-Seyyid ale’l-Miftâh’ı   ve matematik alanında telif ettiği Şerhu’t-Tecnîs fî ‘ilmi’l-hisâb başlıklı eserleri bilinmektedir. Fenârizâde Ali Çelebi, Ali Kuşçu’nun öğrencisi olarak hocasının er-Risâletu’l-Muhammadiyye’sinde matematiğin Hermetik-Pisagorasçı mistisizmden arınması yaklaşımını sürdürmüştür.      

Gammî mahlasıyla şiirler de yazan Fenârizâde Ali Çelebi’nin, bilhassa ömrünün sonlarında tasavvufa yöneldiği ve Zeyniyye tarikatına mensup Şeyh Hacı Halife’ye intisap ettiği de ifade edilmektedir. 

Öne Çıkan Eserleri

  • el-Vâfiye Şerhu’l-Kâfiye.

  • Hâşiye alâ Şerhi’s-Seyyid ale’l-Miftâh.

  • Şerhu’t-Tecnîs fî ‘İlmi’l-Hisâb.

Kaynak: İslam Düşünce Atlası
Dijital Yapım: MÜSİDER ve TV5 Televizyonu