Kazakistan Cumhuriyetinin siyasi sistemi, Ocak 2022 olayından bu yana geçen 13 ayda üç seçim kampanyasını deneyimledi: ulusal referandum, Cumhurbaşkanlığı seçimi ve Parlamentonun Üst Meclisinin yenilenmesi. Dördüncü seçim kampanyası - Parlamentonun Alt kanadı olan Meclis ve Müşavere (Maslikhat) milletvekilleri için olağanüstü milletvekili seçimleri yapılmış olup, Kazakistan'ın siyasi sistemi daha da gelişmiş ve toplumda çoğulcu fikirlerin oluşumunun son aşaması olmalıdır. Tüm düzeydeki vaktinden erken seçimleri Kazakistan'a siyasete yeni insanlarla taze fikirleri çekmesi ve devlet kurumlarının temel yapısını çeşitlendirerek siyaseti mümkün olduğunca kapsayıcı ve temsili hale getirmesi gerekmektedir.
Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Kasım-Jomart Tokaev 26 Kasım 2022'de "Adaletli Kazakistan: hepimiz ve her birimiz için. Şimdi ve her daim" seçim programının uygulanmasına ilişkin özel bir kararname çıkarılmıştır.
Yedi yıllık planın uygulanması Kazakistan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı'nın idaresine emanet edilmiştir. "Adaletli Devlet", "Adaletli Ekonomi" ve "Adaletli Toplum" olmak üzere üç bölümden oluşan planda 132 tedbir içermektedir. Bunun İkinci bölümü ise meclis ve müşavere (maslikhat) milletvekillerinin seçilmesini öngörüyor.
Son zamanlarda Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu Senatosu'nun yapısı yenilenmiştir. Anayasa Mahkemesi kurulmuş ve çalışmalarına başlamıştır.
Reformların devamı olarak, bu yıl 19 Ocak'ta Kazakistan Cumhurbaşkanı, kararnamesiyle, Kazakistan Cumhuriyeti Parlamento Meclisi her düzeydeki Müşavere (maslikhat) milletvekillerinin olağanüstü seçimini 19 Mart 2023 tarihinde yapılması konusunda karar verilmiştir.
Bu seçimin seçmen için birçok olumlu özelliği bulunmaktadır. Söz konusu Kazakistan Cumhuriyeti Parlamentosu Meclis ve Müşavere (Maslikhat) milletvekili seçimlerinin temel özelliklerinden biri de karma seçim sistemine göre yapılmasıdır, yani içindeki 69 milletvekili parti listesiyle orantılıdır, ve 29 milletvekili tek vekilli seçim bölgelerinde seçilir. Bahsetmek gerekirse, Yasama organı üyelerini seçmeye yönelik benzer bir sistemin dünyanın diğer ülkelerinde de çalıştığına dikkat edilmelidir.
Örneğin, Yeni Zelanda, Almanya, Japonya, Güney Kore, Litvanya, Meksika ve Büyük Britanya. Elbette her ülkenin kendine has farklılıkları ve kendine has özellikleri bulunmaktadır. Ancak genel olarak, karma seçim sisteminin hem nispi hem de çoğunlukçu sistemin olumlu yönlerini özümsemeye ve eksikliklerini dengelemeye izin verdiği yönünde bir görüş vardır..
Bununla birlikte gelecekteki karma seçim sisteminin avantajlarından da bahsedecek olursak. Karma seçim sisteminin bir avantajı olarak artık seçmen parti seçebilecek, ayrıca kendi bölgelerinden belirli bir adaya oy vererek belirli bir siyasi program seçme şansına da sahip olacaklardır.
Bu sayede siyasi çıkarların temsili korunur ve seçmen ile belli bir bölgeden seçilmiş milletvekili arasındaki bağ güçlenir. Ayrıca seçmenler artık tek vekilli bir bölgede seçilen bir milletvekilini geri çağırma fırsatına sahip olacaktır, bu durumun milletvekillerinin çalışmalarının etkinliği, şeffaflıkları ve vatandaşlara erişilebilirlikleri üzerinde olumlu bir etkisi olmalıdır.
Sonuç olarak, yeni sistem siyasi hayatı canlandırma fikrini sürdürmesiyle birlikte ve yeni sistem ülkede parti sisteminin ve çok partili sistemin gelişmesine ivme kazandıracaktır. Örneğin, Yeni Zelanda'da karma bir sistemin getirilmesinden sonra, etnik ve dilsel azınlıkların çıkarlarını temsil eden küçük siyasi partiler Parlamento'da temsil kazanmıştır. Ayrıca, siyasi partilerin bölgesel düzeyde aktif olarak hareket etmesi gerekecektir. Çünkü tek vekilli seçim bölgelerinde yapılan seçimler, ülke meclisinde sandalye kazanmak için ek bir fırsat sağlar. Böylece, 2023'teki Kazakistan Cumhuriyeti parlamento seçimleri, siyasi partiler, siyasi olarak aktif vatandaşlar ve Kazakistanlı seçmenler arasında yeni bir ilişki sistemi başlatacaktır. Böylece, yeni değişiklik esasında, Kazakistan Halk Meclisi artık toplantıya milletvekilleri önermiyor.
Kazakistan Cumhurbaşkanı K. Tokayev yaptığı konuşmasında: "Son zamanlarda Meclis ve Müşavereler (Maslikhatlar) için seçim kampanyası çalışmalarına başlamıştır. Bu, ana devlet kurumlarının kapsamlı modernizasyonunun son aşaması olacaktır. Meclisler ve müşaverelerden (maslikhatlardan) oluşan karma bir model oluşturmak için ilerliyoruz. Tüm toplumsal grupların çıkarlarının korunması açısından bu çok önemli." Bu değişiklik, hükümetin tüm temsili organlarını önemli ölçüde etkilemektedir. Son yıllarda gerçekleştirilen siyasi değişiklikler, seçim mevzuatının amaçlı olarak serbestleştirilmesi Kazakistan'da parti oluşumuna yeni bir ivme kazandırdı. Uzun zamandır ilk kez, ülkede birkaç yeni parti resmi olarak tescil edilmiştir. Bu veriler geçici bir sonuç olarak not edilebilir. Bu ileriye doğru atılmış önemli bir adımdır" dedi.
Parlamento seçimleri nihayet siyasi sistemi canlandırarak ve yeni bir devlet yönetimi modeli oluşturacaktır. Yeniden canlandırarak, siyasi ve ekonomik alanlardaki tüm modern zorluklara dirençli, niteliksel olarak yeni ve dengeli bir siyasi model yaratmayı amaçlamaktadır. "Güçlü Başkan-Etkili Parlamento-Sorumlu Hükümet" formülü uygulamada uygulanmaktadır. Şimdi Meclis milletvekillerinin %70'i parti listelerinde, %30'u ise tek vekil seçim bölgelerinde seçilmektedir.
Yaklaşan parlamento seçimleri, kamuoyu diyaloğunu geliştirecek ve ülkedeki çok partili demokratik sürecin ilerlemesine katkıda bulunacaktır. Bu seçimde tüm siyasi partiler programlarını sunarak halkın güvenini kazanabilirler. Ayrıca adil bir şekilde rekabet halinde olabileceklerdir.
Devlet başkanının konuşmalarına göre, Kazakistan'da sivil toplumun itibarı artırılmalıdır.
"Vatandaşlar gerektiği gibi aktif olmazsa ülkemiz ilerleyemez. Bu bir gerçektir. Ancak vatandaşlarımız her şeyden önce ülkemize karşı sorumlu olmalıdır. Toplumda hukuk ilk sırada olmalıdır. Toplumda hukukun üstünlüğü ve düzen, ülkenin istikrarının garantisidir. İstikrar olmadan Kazakistan beklendiği gibi ilerleyemez. Bölgede asıl rolünü oynayamaz. Ana hedefimiz-adaletli bir Kazakistan yaratmaktır" dedi Cumhurbaşkanı.».
Bu bağlamda bu yıl 19 Mart'ta yapılacak olan Meclis ve Müşavere (Maslikhat) milletvekili seçimleri sadece bir seçim değil, ülkemizin kalkınması adına önemli bir adımdır. Ülkemizde sürmekte olan siyasi reformların meşru bir devamıdır. Halkımız için çok önemli bir siyasi adımdır. Yaklaşan seçimlerin ülkemizin demokrasi, kamu işbirliği ve kalkınmasına yeni bir ivme kazandıracağına dair büyük umutlar vardır.
Kaynak: Zhetisu gazetesi muhabiri Esenbay Alma Magauiyakyzy
VSCO nedir başlıklı içerik ilginizi çekebilir.