Son birkaç yıl, bitki bazlı et pazarı için oldukça inişli çıkışlı oldu.
Piyasada en tanınmış markalardan biri olan Beyond Meat 2019'da ilk kez halka açıldığında, hisse senedi rekor seviyeleri görmüştü. O zamandan beri marka, dünyanın her yerindeki market raflarında, restoran menülerinde ve fast-food zincirlerinde kendine yer buldu.
Ne var ki, bu durum bitkisel et endüstrisinin geri kalanı için yeterli rüzgarı yaratamadı.
Bitkisel et pazarı çok kısa sürede çok sayıda alternatif seçeneklerle doldu ancak tüm bu rekabet durumu daha karmaşık hale getirdi.
Beyond Meat CEO'su Ethan Brown, pazardaki ürün sayısının kafa karışıklığı yaratmaya başladığını ve kendi markasının yükseliş trendini zorlaştırdığını kabul ediyor.
Tüm bunların yanı sıra pandemi dönemi ardına gelen savaş dönemi nedeniyle ürün satışlarını etkileyen bir yaşam maliyeti krizinin ortaya çıkması da benzer şekilde sektörü olumsuz etkiledi.
Şu sıralar ise hava tersine dönmeye başlamış görünüyor. Sağlık, çevre ve etik kaygıların yönlendirdiği vegan et satışları yeniden artışa geçti. Geleneksel et satışları ise düşüşte.
AgFunder Network Partners'ın (AFN) raporuna göre, Beyond Meat, şirketi başta olmak üzere sektörde büyüme rakamları geri döndü ve bu yılın ikinci yarısında nakit akışı pozitif duruma ulaşacak.
Bir bütün olarak bitkisel et sektöründe büyüme olduğu kaydediliyor. Grand View Research'e göre, 2022'de küresel bitki bazlı et pazarının değeri 4,4 milyar doları aştı ve 2023'ten 2030 yılına kadar yıllık yüzde 24,9 bileşik büyüme oranıyla büyümesi bekleniyor.
Pazar araştırma platformunun raporunda işlerin sektördeki herkes için kolay olmadığı da kabul ediliyor ancak tüketiciler arasındaki "artan bilinç", genel büyüme yolunda en önemli yardımcı olarak aktarılıyor.
Perakende rakamları da aynı doğrultuda
Perakendeciler de bitki bazlı sektörde önemli büyüme işaretleri tespit etti.
Örneğin, ABD genelinde 380'den fazla mağazaya sahip olan Sprouts Farmers Market, son zamanlarda bitki bazlı alternatiflerin satışında yüzde 21'lik bir büyüme bildirdi.
Brezilya'nın en büyük ikinci sığır eti üreticisi Marfrig tarafından ortaklaşa oluşturulan bitki bazlı PlantPlus Foods'ın CEO'su John Pinto da yakın zamanda artış yaşanmaya başladığını kaydederek küresel bitki bazlı gıda satışlarının önümüzdeki on yılda 30 milyar dolara çıkacağını tahmin etti.
Pinto, Bloomberg'e verdiği demeçte, "Makroekonomik senaryo ve tüm gıda sektörünün son yıllarda karşılaştığı tüm tedarik zinciri engelleri nedeniyle bitki bazlı tüketim yavaşladı. Ancak bu dönemi sektörün genişleme sürecinde sadece olağan bir bölüm olarak görüyoruz."
Geleneksel ete olan talep düşüyor mu?
Geleneksel et endüstrisi hala inkar edilemeyecek kadar büyük. Yaklaşık 900 milyar dolar değerinde bir pazar ve milyonlarca insan hala fabrika çiftliklerinden elde edilen hayvan eti yemekten vazgeçemiyor.
Ancak son raporlar, yaşam maliyeti artışı ile tüketicilerin büyük hayvansal protein alımları yapmaktan biraz geri adım atmaya başladığını gösteriyor.
Meat Demand Monitor Project'ten alınan verilere göre, ABD tüketici talebi geçen yılın ortasında zirve yaptı ancak o zamandan beri düşüyor. Bununla birlikte, talep, pandemi sırasında 2020'de olduğundan daha yüksek olmaya devam ediyor.
Ancak Kansas Eyalet Üniversitesi Tarım Ekonomisi Bölümü'nden Prof. Glynn Tonsor, 2022'den bu yana talepteki düşüşün fiyat dışında başka nedenleri de olduğunu iddia ediyor. Tonsor'a göre özellikle sosyal medya aracılığı ile yayılan yeni diyet ve sağlıklı kalma yöntemlerinin bunda etkisi var. Daha az öğün yeme, tam zamanlı değilse bile dönemsel olarak vegan diyetler uygulama gibi şeylerde artış olduğunu düşünüyor.
AB'deki et sektöründe de düşüş bekleniyor
Avrupa Birliği'nde de et piyasasını zor günler bekliyor gibi görünüyor. Örneğin, Nisan 2023'te Avrupa Komisyonu, sığır eti, domuz ve koyun eti üretiminde düşüşler olacağının tahmin edildiğini açıkladı.
Aynı dönemde Almanya Federal Tarım ve Gıda Dairesi de ülkedeki et tüketiminin 30 yılı aşkın süredir en düşük seviyede olduğunu açıkladı.
Hayvan tarımı, ormansızlaşma ve artan sera gazı emisyonları da dahil olmak üzere bir dizi önemli çevre sorununa katkıda bulunan başlıca unsurlardan biri.
Nisan 2022'de Almanya'da Bonn Üniversitesi'nde yapılan bir araştırma, hayvansal ürünlere olan yüksek talep nedeniyle zengin ülkelerdeki et tüketiminin en az yüzde 75 oranında düşmesi gerektiğini gösterdi.
Çalışmanın baş yazarı Prof. Matin Qaim, "Tüm insanlar Avrupalılar veya Kuzey Amerikalılar kadar et tüketseydi, uluslararası iklim hedeflerini kesinlikle ıskalardık ve birçok ekosistemin çökmesi kaçınılmaz" olurdu.