Bakü
İkinci Karabağ Savaşı'nda 44 gün içerisinde topraklarını kurtaran Azerbaycan ordusu, halkın yıllar süren vatan hasretine son verdi.
Ermenistan, Sovyetler Birliği'nin dağılmasının ardından işgal ettiği Karabağ ve çevresindeki topraklardan yaklaşık 30 yıl boyunca Azerbaycan askerlerine ve sivillerine saldırılar düzenledi.
Ermenistan ordusunun sivillere yönelik saldırılarının giderek artması ve 27 Eylül 2020'de temas hattındaki köylerin ağır silahlarla ateşe tutulması, bardağı taşıran son damla oldu. Azerbaycan ordusu, aynı gün Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in emriyle karşı operasyona başladı.
Bir süre sonra Azerbaycan için "vatan savaşına" dönüşen operasyon 44 gün sürdü. Azerbaycan ordusu 5 şehir, 4 kasaba ve 286 köyü işgalden kurtardı.
Savaşta, Azerbaycan ordusu 2 bin 908 şehit verdi, 94 sivil Azerbaycanlı Ermenistan'ın saldırısı sonucu yaşamını yitirdi.
Ermenistan, Azerbaycan ordusunun 8 Kasım 2020'de Karabağ'ın sembol şehri Şuşa'yı kurtarmasıyla hezimeti kabul etti. Azerbaycan, Ermenistan ve Rusya arasında 10 Kasım 2020'de savaşı bitiren üçlü bildiri imzalandı.
Bildiri gereği Ermenistan ordusu Ağdam, Kelbecer ve Laçın illerini de terk etmek zorunda kaldı.
Üçlü bildirinin imzalandığı 10 Kasım tarihi "Zafer Günü" ilan edilse de bu tarih, Mustafa Kemal Atatürk'ün vefat günü olduğu için Şuşa'nın işgalden kurtarıldığı 8 Kasım ile değiştirildi.
SİHA'ların etkisi
İkinci Karabağ Savaşı'nda Azerbaycan, Ermenistan ordusuna karşı silahlı insansız hava araçlarını (SİHA) yoğun şekilde kullandı. Ermenistan ordusuna ait çok sayıda silah ve mühimmat Azerbaycan'a ait SİHA'larla imha edildi. SİHA'larla çekilen savaş görüntüleri Azerbaycan'da sevince neden olurken Ermenistan tarafında olumsuz psikolojik etki yarattı.
Türkiye'nin desteği Azerbaycan'a güç verdi
Savaşın ilk anlarından itibaren başta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan olmak üzere, Türk devlet yetkilileri sık sık Azerbaycan'ın yanında olduklarını açıkladı. Türkiye, üçüncü ülkeleri Azerbaycan'ın hak savaşına müdahale etmemesi konusunda uyardı. Türkiye'nin bu desteği Azerbaycan halkı ve ordusuna moral sağladı.
Cumhurbaşkanı Aliyev, Karabağ'la ilgili her konuşmasında, Erdoğan'ın "Azerbaycan yalnız değildir" sözünün üçüncü güçlerin savaşa müdahil olmasını önlediğini belirterek Türkiye'nin desteklerini hiçbir zaman unutmayacaklarını ifade etti.
İşgalden kurtarılan bölgelerde hayat canlanıyor
Azerbaycan hükümeti, 2. Karabağ Savaşı'nın bittiği 10 Kasım 2020'den bu yana geçen 4 yılı Karabağ zaferinin diplomasi masasında da sürdürülmesi ve işgalden kurtarılan bölgelerin imar çalışmalarıyla geçirdi.
Savaştan sonra hiç vakit kaybetmeden çalışmalara başlanılan Azerbaycan'da, işgal döneminde 30 yıl boyunca Ermenilerce tahrip edilen ve atıl bırakılan, üç yıl önce de şiddetli çatışmaların yaşandığı bölge, artık "akıllı şehir" ve "akıllı köy" konseptli yerleşim birimlerinin, havalimanlarının ve yolların inşa edildiği, tarım alanlarının ekilmeye başlandığı bir bölge haline geldi.
Bölgedeki tüm yolları yenilemeye başlayan Azerbaycan, geçen 4 yılda Fuzuli ve Zengilan'da 2 uluslararası havalimanı inşa etti. Laçın'da da yeni havalimanı inşa ediliyor. Azerbaycan, 4 yılda bölgenin imar ve ihyası için 10 milyar dolardan fazla harcama yaptı.
Zengilan, Fuzuli, Cebrayıl, Şuşa ve Laçın'da devletin inşa ettiği evlere yüzlerce aileden oluşan 10 binden fazla insan geri döndü. Çalışmak için bölgeye gidenlerle birlikte bu sayı 30 bini geçiyor. Azerbaycan devleti 2026'ya kadar bölgeye 140 bin insanın yerleştirilmesini planlıyor.
Azerbaycan, barış elini uzattı
2. Karabağ Savaşı'nın ardından Azerbaycan, Ermenistan'a barış müzakerelerine başlama önerisinde bulundu.
Her iki ülkenin dışişleri bakanlığı tarafından yürütülen müzakerelerde barış anlaşması metninin yaklaşık yüzde 80'i üzerinde anlaşmaya varıldı.
Taraflar, uzlaşı elde edilemeyen hususlarda müzakerelerini sürdürüyor.
Azerbaycan, barış sürecinin ilerlemesi için Ermenistan Anayasası ve diğer yasa ve mevzuatlarındaki Azerbaycan'a karşı toprak iddialarına son verilmesi gerektiği görüşünü savunuyor.
Karabağ'da Azerbaycan'ın egemenliği tam sağlandı
İkinci Karabağ Savaşı'ndan yenilgiyle ayrılan Ermenistan, ordularının bir kısmını Azerbaycan'dan çekse de bir kısmını çok sayıda silah ve mühimmatla Karabağ'da varlığını sürdüren yasa dışı sözde Ermeni rejime bıraktı.
Azerbaycan yönetimi, Ermenistan'dan ordularını geri çekmesini, Karabağ'daki sözde rejimden de iddialarından vazgeçip kendini feshetmesini talep etse de bu talepler göz ardı edildi.
Bu durum üzerine Azerbaycan, 19 Eylül 2023'te Karabağ'da anayasal yapıyı yeniden tesis etmek amacıyla "antiterör operasyonu" başlattı.
Yaklaşık 24 saat süren operasyonda Karabağ'daki Ermenistan silahlı birlikleri ve yasa dışı güçler silah bıraktı. Mevzilerini terk ederek geri çekilen Ermeni güçleri, silahlarını Azerbaycan ordusuna teslim etti. Böylece, Cumhurbaşkanı Aliyev'in tabiriyle Karabağ'da "Azerbaycan egemenliğini tam sağladı."
