Türkiye’de son yıllarda örnekleri hızla artan Yap-İşlet-Devret (YİD) projelerine verilen yüksek geçiş garantilerinin tutmamasından dolayı Hazine’den milyarlarca ödeme yapılmaya devam ediliyor. YİD projelerinden olan ve 2017 hizmete açılan Avrasya Tüneli’nde geçiş sayıları her geçen gün artmasına rağmen verilen garantilere hâlâ tam ulaşılmadı.

Karar’da yer alan haber göre; Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu, İstanbul’un Anadolu ve Avrupa yakalarını kara yoluyla birbirine bağlayan Avrasya Tüneli’ne ilişkin yaptığı yazılı açıklamada, tünelin hızlı, konforlu ve güvenli ulaşım imkanı sağladığını belirterek, tünelden geçiş yapan araç sayısında da artış yaşandığını aktardı. Karaismailoğlu, Avrasya Tüneli’nden 17 Mart Cuma günü 75 bin 865 araç geçişiyle 2023 yılının en yüksek günlük geçiş sayısına ulaşıldığını, 13-17 Mart arasında ise 353 bin 665 araç geçişi gerçekleştiğini duyurdu.

Ancak Hazine garantili projede zaman zaman günlük hedefler yakalansa da 6 yılda verilen geçiş garantilerine hâlâ tam ulaşılamadı. Avrasya Tüneli için verilen garantilere göre; 2017-2021 arasındaki 5 yılda tünelden 120 milyonun üzerinde aracın geçmesi gerekiyordu. Bakanın verdiği bilgilere göre 6 yılda bile hedefe ulaşılamadı. Bakan Karaismailoğlu dün yaptığı açıklamada Aralık 2016’da açılan Avrasya Tüneli’nden 17 Mart 2023 itibarıyla toplam 102 milyon 636 bin aracın geçtiğini açıkladı. Ulaşılamayan geçiş garanti bedelleri Hazine’ye yük olarak yansıyor. Hazine’den geçmeyen her araç için 132 lira ödenirken, gişede ücretler düşük tutulduğundan geçen her araç için ise 79 lira ödeniyor.

Avrasya da ‘havadan’ kazandırıyor

Yap-İşlet-Devret projelerinin vatandaşa doğrudan ve dolaylı maliyeti, hem döviz kurlarındaki hem de enflasyondaki artış nedeniyle katlanıyor. Bu modelle yapılan köprü, tünel ve otoyollarda ulaşılamayan garanti miktarlarının yanı sıra sözleşme ücretlerine yapılan fakat gişeye yansımayan zamlar katkı pay farkları adıyla yine Hazine’den karşılanıyor. Ulaştırma Bakanı Adil Karaismailoğlu’nun rekor günlük rekor geçiş sayısına ulaşıldığını açıkladığı Avrasya Tüneli’nin de Hazine’ye yükü artmaya devam ediyor.

Karaismailoğlu, Avrasya Tüneli’nde 17 Mart’ta 75 bin 865 araç geçişiyle 2023 yılının en yüksek günlük geçiş sayısına ulaşıldığını açıkladı.Ancak Hazine garantili projede zaman zaman günlük hedefler yakalansa da 6 yılda verilen geçiş garantilerine hâlâ tam ulaşılamadı.

Hazine’den Avrasya Tünel’ini kullanmayan her araç için 132 lira ödenirken, gişede ücretler düşük tutulduğundan geçen her araç için ise 79 lira ödeniyor.Katkı payı adı altında yapılan bu ödemeler milyarları aşıyor. Sadece 2022 Şubat-Ekim ayları arasında 1.2 milyar TL katkı payı ödemesi yapılırken, ayrıca geçmeyen araçlar için de ortalama 534 milyon TL de garanti ödemesi yapılarak Hazine’den toplam 1 milyar 734 milyon lira ödeme yapıldı.

Rekora rağmen geçişleri cebimizden ödedik

Günde ortalama 10 bin aracın geçtiği Çanakkale Boğazı’na köprü yapılınca işletmeciye günlük 45 bin araç garantisi verildi. Bir yıl sonunda köprüyü kullanmayan 14 milyon araç için 256 milyon euro ödeme yapıldı. Bakanlık ise “Araçlar köprüyü kullanmayıp feribot bekleseler havaya karbon salınımı fazla olacaktı, hava kirliliği önlenerek 1.9 milyon euro tasarruf sağlandı” savunması yaptı.

Hazine’den milyarlarca lira yapılan Avrasya Tüneli için de benzer bir savunma geldi. Avrasya Tüneli’nde, çevresel sürdürülebilirlik sorumluluğunun da öne çıktığına işaret eden Ulaştırma Bakanı Adil Karaismailoğlu, “2022 yılındaki elektrik tüketiminin tamamını geri dönüştürülebilir kaynaklardan sağlayarak Uluslararası Yeşil Enerji Sertifikası (I-REC) aldı. Böylece elektrik ihtiyacından kaynaklanan karbon ayak izinin azaltılmasına ve enerji verimliliğinin arttırılmasına destek oldu. İşletme faaliyetlerindeki karbon ayak izi denkleştirerek ISO 14064 Karbon Nötr Belgesi almaya hak kazanan Avrasya Tüneli, 2022 yılında karbon nötr proje olma hedefine ulaştı” açıklamasında bulundu.

2023’te katkı payı ve garanti ödemeleri için yaklaşık 55 milyar ayrıldı

Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı Osmangazi Köprüsü, Avrasya Tüneli, Yavuz Sultan Selim Köprüsü , Çanakkale Köprüsü, Kuzey Marmara Otoyolu ve Ankara-Niğde Otoyolu için yaklaşık 55 milyar lira katkı ve garanti ödemeleri için ödenek ayrıldı. Daha önce KARAR’a değerlendirmede bulunan Prof. Dr. Uğur Emek, ‘’Karayolları Genel Müdürlüğü bütçesine dönüyorum. 2023 yılı bütçesi 53 milyar 700 milyon lira Garanti ve katkı payı bütçesi var. Avrasya tüneli’ne dönüyorum 1 milyar 800 milyon lira ödenek var. 2023’te bütçeden sadece 55.4 milyar lira ödenek Garanti ve katkı payı ödemelerine gidecek’’ dedi.

Konuyla ilgili daha önce KARAR’da yazı kaleme alan Prof. Dr. Uğur Emek, ‘’KGM Demirel’in yaptırdığı birinci köprünün ve Özal’ın yaptırdığı ikinci köprünün araç geçiş sayılarını düzenli biçimde açıklıyor. Devletin yaptığı otoyollardaki trafiği de yayımlıyor. Gel gör ki YİD modeliyle yapılan Yavuz Sultan Selim Köprüsü, Çanakkale Köprüsü, Osmangazi Köprüsünün de içinde bulunduğu Gebze-İzmir Otoyolu, Kuzey Marmara Otoyolu ve Ankara Niğde Otoyoluna ilişkin araç geçiş sayılarını açıklamıyor. Çözüm olarak Avrasya Tüneli Raporu diyor ki: “Proje sözleşmelerinin kamuya açılıp açılmaması şeffaflıkla ilgili bir diğer tartışma başlığıdır. Bilgi Edinme Hakkı Mevzuatı uyarınca kamu kurum ve kuruluşları, istisnalar haricinde her türlü bilgi ve belgeyi başvuran bireylere sağlamakla yükümlüdür.” (s. 101) Şeffaflığa bakar mısınız? Köprü ve tünel trafiklerini Bilgi Edinme Hakkı Kanunu çerçevesinde isteyecekmişiz’’ ifadelerine yer verdi.

Kaynak: KARAR